รูปที่ 10 แสดงบริเวณต่อมน้ำลาย (ที่มา Frederich
H. Martini. Edwin F. Bartholomew. Essentials of anatomy and physiology. U.S.A.,
Prentice-Hall , Inc. 1997.)
อวัยวะที่ช่วยในการย่อยอาหาร (Accessory Organ)
ต่อมน้ำลาย
(Salivary gland)
เป็นต่อมมีท่อ มีหน้าที่สร้างน้ำลาย และมีท่อมาเปิดที่ในปาก
มีทั้งหมด 3 คู่ ดังนี้
1. ต่อมน้ำลายใต้หู (Parotid glands) เป็นต่อมที่มีขนาดใหญ่สุด
ที่อยู่ตรงกกหู และมีท่อมาเปิดที่ข้างแก้มบริเวณฟันกรามบนซี่ที่ 2 ถ้าต่อมมีการอักเสบ ซึ่งส่วนใหญ่เกิดจากเชื้อไวรัส เรียกว่า คางทูม (Mump)
2. ต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกร (Submandibular glands) เป็นต่อมน้ำลายรูปไข่
อยู่บริเวณตรงมุมกระดูกขากรรไกรล่าง มีท่อไปเปิดในช่องปากที่ปุ่มโคน Frenulum
lingual
3. ต่อมน้ำลายใต้ลิ้น (Sublingual glands) เป็นต่อมน้ำลายที่อยู่ใต้ลิ้นแต่ละข้าง
มีท่อมาเปิดที่พื้นบนปากใต้ลิ้นใกล้ๆ กับท่อเปิดของต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกร
ต่อมน้ำลายทำหน้าที่ สร้างและขับน้ำลายออกมาปนกับ Secretion
จากต่อมอื่นๆ ของปาก แล้วรวมกัน เรียกว่า น้ำลาย (Saliva) น้ำลายมีฤทธิ์เป็นด่าง และมีเอนไซม์ ชนิดหนึ่งชื่อ Ptyalin ซึ่งช่วยย่อยแป้งให้เป็น Maltose ส่วนประกอบของน้ำลาย
1. Ptyalin enzyme จาก Serous cell สังเคราะห์ในไรโบโซม ทำหน้าที่ย่อยแป้ง
2. Lysosomal enzyme ช่วยทำลายแบคทีเรียในปาก
3. Mucin เป็นสารเมือกผลิตจาก Mucous cell ช่วยหล่อลื่นในปากและ
ทำให้อาหารยึดกันเป็นก้อน
4. Electyrolyte ส่วนมากเป็น โซเดียม โปแตสเซียม คลอไรด์ ไบคาร์บอเนต
การควบคุมการหลั่งน้ำลาย
Nerves ที่มาสู่ต่อมน้ำลาย มีFacial
nerve และ Glossopharyngeal nerve ซึ่งนำกระแสประสาท
Parasympathetic มาทำหน้าที่ควบคุมการหลั่งน้ำลาย
1. รีเฟล็กซ์โดยกำเนิด (Unconditional
reflex) เกิดขึ้นขณะรับประทานอาหาร
2. รีเฟล็กซ์การเรียน (Conditional
reflex) เป็นการกระตุ้นจากสมองส่วนการจำและการเรียนรู้
(salivatory)
หน้าที่ของน้ำลาย
·
ย่อยอาหารจำพวก
คาร์โบไฮเดรท (CHO) ให้มีโมเลกุลเล็กลง
โดยมีน้ำย่อย ชื่อว่า Ptyalin หรือ Salivary amylase ทำให้คาร์โบไฮเดรทสลายไปเป็นน้ำตาลโมเลกุลคู่ (Disaccharides)
·
ช่วยให้อวัยวะต่างๆ
ในช่องปากชุ่มชื้นอยู่เสมอ ช่วยในการพูด เพราะการพูดจะฝืดเคืองหากขาดน้ำลาย
·
ในน้ำลายจะมีสารชื่อ
Mucin ซึ่งช่วยเคลือบก้อนอาหารทำให้อาหารถูกกลืนได้ง่ายขึ้น
และยังไปช่วยเคลือบกระเพาะอาหารและลำไส้ส่วนต้น เพื่อป้องกันไม่ให้น้ำย่อยกัดกระเพาะอาหารด้วย
·
ช่วยป้องกันฟันผุ
(Dental caries) ในช่องปากจะมีเชื้อแบคทีเรียอยู่เป็นจำนวนมาก
น้ำลายที่หลั่งออกมาจะช่วยในการพาเชื้อแบคทีเรียออกไป และนอกจากนี้น้ำลายยังมีสารหลายชนิดที่มีฤทธิ์ทำลายเชื้อแบคทีเรียได้
เช่น สารพวก Triocuanate
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น